كاهش فقر و ارتقا كیفیت زندگی، هدف طرح بازآفرینی شهری - هوشنگ عشایری
ثبت آسان: تهران - بازاندیشی در انگاره های توسعه شهری با تاكید بر ارتقای شاخص های زیست پذیری و كیفیت زندگی شهری در قالب سیاست بازآفرینی شهری، اولین گامی بود كه در این دوره از دولت در برنامه و اقدامات بهسازی و نوسازی شهری مورد توجه قرار گرفت.
با گذشت بیش از دو دهه از شروع برنامه ها و اقدامات بهسازی و نوسازی در ایران، تعریف و تبیین یك چارچوب نظری برای این دسته از برنامه ها و اقدامات منطبق بر خصوصیت های پهنه های ناكارآمد و هم تبیین سندی یكپارچه برای اجبار آور نمودن این برنامه و سیاست ها لزوم یافت.
شركت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری به عنوان متوّلی این بخش در وزارت راه و شهرسازی تمامی سیاست ها، برنامه ها و اقدامات خویش را بر این اساس مورد بازنگری و تدقیق قرار داد.
در راستای توجه دولت دوازدهم به ارتقای كیفیت زندگی شهروندان در سراسر نقاط كشور، وزارت راه و شهرسازی با ارزیابی و صدمه شناسی سیاست ها، برنامه ها و اقدامات به عمل آمده در حوزه بهسازی و نوسازی شهری و همینطور بازخوانی شهر امروز و شناخت صحیح مسائل و مشكلات گریبان گیر شهرها، با آگاهی از مسائل و چالش های پیش رو و هم ظرفیت های موجود، سیاست جدیدی را در قالب یك دستور كار شهری نوین با عنوان «برنامه ملی باز آفرینی شهری پایدار امید» عرضه كرده است. این برنامه شامل بخش های مختلفی همچون توانمندسازی ساكنان بافت، ارتقای خدمات زیربنایی، رو بنائی و مقاوم سازی واحدهای مسكونی می گردد. در گزارش ذیل به بررسی اهم موارد این برنامه خواهیم پرداخت.
در مقدمه باید اذعان داشت كه هم اكنون سه گونه بافت های تاریخی، ناكارآمد میانی (فرسوده) و سكونتگاه های غیررسمی (حاشیه) در 543 شهر و در حدود بیش از 1200 شهر كشو شناسایی و مطالعه شده اند، بعبارت دیگر 141 هزار هكتار از اراضی شهری و در مجموع 2700 محله به عنوان بافت های ناكارآمد شهری در كشور شنا سایی شده اند. در واقع در حدود 30 درصد جمعیت كشور با جمعیت در حدود 19 میلیون نفر دچار بد مسكنی هستند.
در برنامه ملی باز آفرینی شهری پایدار امید آمده است كه دولت و شهرداری ها باید سالانه به حدود 270 محله ورود كنند، اما به این مفهوم نیست كه هر سال 270 محله را به اتمام برسانیم بلكه شروع پروژه در این 270 محله است كه فعالیت های كالبدی وغیر كالبدی را شامل می گردد.
بخش مهمی از این مورد به مشاركت مردم محله بر می گردد، چون یكی از محوری ترین مسائل در این طرح مشاركت مردم محله است كه در این طرح وجود دارد و بنابراین كمی اجرای طرح زمان بر می گردد زیرا باید گروه های مشاركت محلی شكل بگیرند و در نهایت وارد مذاكره شوند و منتج به ایجاد مطالبه مردم گردد پس ما در محلات ابتدا نیازمند ظرفیت سازی؛ شبكه سازی؛ نهادسازی و ابزار سازی هستیم.
اعتقاد بر این است؛ به محض اینكه جریان شبكه سازی صورت گرفت از داخل محله نیازهای آن محله دریافت می گردد و ما می توانیم كار خویش را آغاز نماییم.
خوشبختانه تا كنون بالغ بر 100 محله را در كشور با چنین فرایندی پیش بینی كرده ایم و عملاً درگیر هستند، در برخی از این محله مشاركت مردمی خیلی جدی و پر رونق و فعال هست و در برخی از محله های های دیگر كم رونق و در ابتدای كار است.
پس ازاین رو ارتقا كیفیت زندگی شهروندان و ارتقاء مسایل زیست محیطی در شهرها و به خصوص كلانشهرها را هم دربر می گیرد و به عنوان یكی از اهداف مهم در برنامه ملی باز آفرینی شهری پایدار امید به شمار می آید.
در برنامه ملی باز آفرینی شهر پایدار امید به دو برنامه غیر كالبدی و نرم افزاری و غیر كالبدی و ترویجی توجه شایانی شده است كه در مورد برنامه غیر كالبدی و نرم افزاری؛ توسعه توانمندی های افراد، گروه ها و جوامع در محلات هدف باز آفرینی شهری توجه شده و بر مبنای آن قدرت و توانایی اعضای اجتماع برای كنترل و هدایت زندگی شان افزایش می یابد.
در این فرایند با استفاده از نهاد سازی، ظرفیت سازی و ابزار سازی افراد و گروه ها ظرفیت لازم برای مشاركت فعال در جهت تحقق اهداف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی توسعه اجتماعات محلی را بدست می آورند.
در بخش راه اندازی نهادهای اجتماعی و مدنی در محله های هدف باز آفرینی شهری و بمنظور توسعه جوامع محلی، جلب مشاركت های مردمی و ارتقای سهم و نقش اعضای جوامع محلی همینطور برای تولید فرصت های آموزش برای مردم به منظور ارتقای آگاهی، دانش و توسعه مهارت های آنها در جهت بهبود همه جانبه كیفیت زندگی آنان و در ابزار سازی، تولید ابزارهای لازم مالی و حقوقی در جهت تقویت و تسهیل جریان بازآفرینی شهری با استفاده از شناسایی موانع و عرضه راه حل های ویژه مانند اصلاح آئین نامه ها، قوانین و دستور العمل های لازم، ارائه بسته های تشویقی، معافیت ها و تسهیلات نگاه ویژه ای در این برنامه شده است
در همین راستا باید مفهوم ارتقا توانمندی های اقتصادی، اجتماعی و نهادی مردم ساكن در محله، تعریف گردد به همین خاطر در ابتدا نهادسازی انجام و جوامع محلی توسعه یابد. همینطور مردم حضور مشاركتی در تدوین، تبیین و اجرای برنامه بازآفرینی شهری داشته باشند.
همچنین باید ظرفیت سازی برای افزایش سطح دانش و مهارت مردم بعنوان مشاركت كنندگان صورت گیرد. البته در حوزه كالبدی، نوسازی و مقاوم سازی ساختمان، توسعه خدمات روبنایی و ارتقا خدمات زیربنایی جزو برنامه كاری قرار دارد و كالبد، ركن اصلی برنامه بازآفرینی شهری است.
در خصوص برنامه های غیركالبدی و ترویجی هم به سه بخش نهادینه سازی - شبكه سازی و جریان سازی مورد توجه شده است. در نهادینه سازی مبحث پایدار سازی برنامه ها و اقدامات به صورت هم افزا و یكپارچه با استفاده از مستند سازی و تولید پایگاه داده ها، ارزیابی و پایش همه جانبه اقدامات و برنامه ها، بروز رسانی و مدیریت دانش و اصلاح فرایند ها و ساختار های مدیریت و برنامه ریزی از اهم موارد است.
منظور از شبكه سازی در باز آفرینی شهری تولید هم افزایی و پرهیز از موازی كاری با استفاده از تولید گروهها و شبكه های همیاری؛ فراهم آوردن سازو كارهای نهادی و حقوقی برای همكاری افقی و عمودی و به كاربردن طیــف متنوعــی از ابزارهــای مشــاركت جویــی میــان تمامی كنشگران است. همینطور در جریان سازی باز آفرینی شهری هم تلاش می گردد با مطالعه و تولید جریانی عمومی و فراگیر در بین شهروندان با استفاده از ترویج و اطلاع رسانی در سطوح مختلف؛ كنشگران مدیریت و پشتیبانی از برنامه های فرهنگی، نشستها و همایشهای تخصصی؛ برگزاری دورههای آموزشی و تولید مستندات و منابع كاربردی بتوانیم اقدامات موثری داشته باشیم.
همچنین اعتقاد بر این است؛ اجرای برنامه ملی باز آفرینی شهری پایدار امید خود سبب كاهش فقر شهری، جلوگیری از بحران هویت و صدمه های اجتماعی به همراه خواهد داشت.
بعبارت دیگر نخستین شاخص فقر شهری است، اما نه فقط بعنوان فقر از نظر اقتصادی بلكه از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تمامی ابعاد آن انتخاب شده است.
متأسفانه صدمه های اجتماعی در این محلات روز به روز چشم گیرتر خویش را نشان می دهند. افت منزلت مكانی و بحران هویتی به عنوان دغدغه دولت برای اجرای طرح ملی بازآفرینی شهری است.
با نگاهی به شهرهای كه قدمت هایی طولانی داشته اند به این نكته می رسیم كه نقاط و بافت های در این شهرها وجود دارند كه در زمان خود به عنوان مناطق كلیدی اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی و حتی تعیین كننده مفهوم شهر و مدنیت همان نقطه ای بوده اند كه امروز بعنوان محله ناكارآمد شهری نام گرفته است.
در خصوص ساخت مسكن در محلات هدف باز آفرینی شهری باید گفت، همانطور كه همگان آگاه هستند، فرایند ساخت مسكن كه یك برنامه تولیدی و در حدود 260 صنعت متصل به صنعت ساختمان است و به صورت اتوماتیك رونق اقتصادی و تولید در حوزه مسكن را به دنبال خواهد داشت و ادامه آن هم اشتغال پایدار می گردد.
طبق برنامه ابلاغی برنامه ملی بازآفرینی شهری سالانه 100 هزار واحد مسكن می بایست در محلات هدف باز آفرینی ساخته شود و هر چند طبق مطالعات قبلی نیاز هر محله 300 هزار واحد بود اما به جهت اینكه دولت باید منابع تسهیلاتی را تامین می كرد، تعداد واحد ها به صورت واقع بینانه و متناسب به نیاز واقعی كاهش پیدا كرد و به عدد 500 هزار واحد در طول برنامه ششم رسید.
انتظار ما بر این است توسعه گران و تسهیل گران بعنوان حلقه بین دولت، شهرداری حضور جدی داشته باشند و با تمام ظرفیت ورود پیدا كنند و بخش خصوصی ورود پیدا كنند تا جریان اصلی برنامه محقق شود و بخش خصوصی و بانك ها بیشترین نقش در تولید مسكن را در این برنامه ایفا كنند.
همچنین بر مبنای برنامه ملی باز آفرینی شهری پایدار امید؛ اراضی دولتی بدون نرخ گذاری در اختیار توسعه گران قرار می گیرد و توسعه گران حدود 50 درصد از واحد های تولید شده در اراضی دولتی را باید با ساكنان همان محله معاوضه یا به فروش برساند. همینطور كسانی كه علاقه مند به معاوضه ساختمان های صدمه پذیر خود هستند هم با ضریب حد اقل 1.2 بدون پرداخت مبلغ اضافی با واحد تولید شده در اراضی دولتی معاوضه می كنند. (یك واحد 60 متری فرسوده با واحد 72 متری در اراضی دولتی معاوضه می شود).
در همین راستا برای جذب مشتری برای املاك توسعه گران، كاهش نرخ تسهیلات صندوق مسكن یكم برای خرید خانه در بافت فرسوده به از 8 به 6 درصد تصویب شده است.
شركت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به نمایندگی از وزارت راه و شهر سازی آمادگی دارد برپایه ظرفیت ها و پناسیل موجود در استانها، اراضی مناسب واگذار كند. امید داریم این حركت خوبی در جهت جریان سازی صنعت ساخت در كشور و سكوی شروعی برای رونق بازار ساخت و ساز مسكن با حمایت رئیس جمهوری از برنامه ملی بازآفرینی شهری باشد.
در آخر باید به این نكته اشاره داشت كه لزوم استقامت بخشی و مقاوم سازی بناهای شهری و باز آفرینی بافت های ناكارآمد شهری بعنوان یك پروژه ملی و مهم دولت دوازدهم نیازمند عزم ملی است و با مشاركت مردم به عنوان بازیگران اصلی و بكارگیری از ظرفیت، توان و پتانسیل همه دستگاه ذیر بط همچون وزارت راه و شهرسازی، شهرداری ها، بخش خصوصی و دستگاههای عضو ستادهای باز آفرینی شهری پایدار در سطح استانها و ملی به منصه ظهور خواهد رسید.
برای آنكه برنامه ملی باز آفرینی شهری پایدار امید به خوبی اجرا شود جناب آقای دكتر حسن روحانی رییس جمهور محترم كشورمان در 19 بهمن ماه سال جاری در روزهای دهه مبارك فجر در سی و نهمین ستاد ملی بازآفرینی شهری بعنوان رئیس ستاد، فرمان آغاز اجرای این برنامه را به استانداران سراسر كشور صادر و به تیم اقتصادی و وزارت راه و شهرسازی تكلیف كرد كه این برنامه باید به سر انجام برسد.
مقرر شد تمامی دستگاه های فعال در شهرها كه از بودجه عمومی دولتی استفاده می نمایند، 30 درصد از منابع خویش را صرفا برنامه ملی بازآفرینی شهری كنند و سازمان برنامه و بودجه موظف به مبادله موافقت نامه ها و نظارت بر این فرایند است.
در آخر باید به این نكته اشاره داشت، كه لزوم استقامت بخشی و مقاوم سازی بناهای شهری و باز آفرینی بافت های ناكارآمد شهری بعنوان یك پروژه ملی و مهم دولت دوازدهم نیازمند عزم ملی است و با مشاركت مردم به عنوان بازیگران اصلی و بكارگیری از ظرفیت، توان و پتانسیل همه دستگاه ذیر بط همچون وزارت راه و شهرسازی، شهرداری ها، بخش خصوصی و دستگاههای عضو ستادهای باز آفرینی شهری پایدار در سطح استانها و ملی به منصه ظهور خواهد رسید.
*معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شركت عمران و بهسازی شهری ایران
فراهنگ ** 1071
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد مطلب ثبت آسان